BECETİ: MAKEDONYA EKONOMİK İFLASTA ! -2-
BECETİ: MAKEDONYA EKONOMİK İFLASTA !! (2)
Kaygı verici nedenlerden biri de yüksek kamu borcu…
- Resmi verilere göre an itibariyle 4,3 milyar avro, GSH hesaplarında ise 47%’dir. Gayriresmi nekadar olduğunu kimse bilmiyor. Birçok spekülasyon var ancak onun resmi rakamlardan çok daha yüksek olduğu tahmin ediliyor, bunu size garanti ediyorum fakat bu gibi tahminlere de girmek istemiyorum. Düşünüyorum ki bunu Maliye Bakanlığından başlayarak Makedonya’nın ekonomi politikasını yaratanlar da bilmiyorlar. Kamu belediyenin veya bölgesel yönetimini borçlarına giriyor, aynısı kamu işletmeleri için de geçerlidir.
Örnek vermek gerekirse, mesela Makedonya demiryolları işletmesi birtakım mali düzenlemeler gerçekleştiriyor ancak buna devlet garanti vermiyor, bu da kamu borcuna yansımıyor, kamu işletmesi olarak kendi öznelliği bulunmaktadır. Buradan temel olarak bu da kamu borcu oluyor, çünkü devlet kamu işletmesinin iflas etmesine göz yumamaz ve bu da kamu borcu olmaya mahkumdur. Bundan dolayı devlet müdahale etmelidir.
Sonrasında borç sarmaşığına girecek…
- Son beş yıl içinde Makedonya’nın borcu hemen hemen katlanmış durumda bulunuyor, 2010 yılında 2,3 milyar avro iken şimdi 4,3 milyar avro oldu, bu feci bir durumdur.
Büyümeyle kamu borcunun arasında bağlantıyla ilgili birkaç teori var, bunun en gerçekçisi de daha az büyümede kamu borcunun yüksek olmasıdır.
Tüm o iki milyar avro, paralar nerede? Acaba Makedonya ekonomisi tüm bu yüksek miktardaki parasal gelirin getirisini hissedebiliyor mu?
- Malesef hayır, en büyük sorun da bu zaten, sonrasında da borç yüksek oranda büyüyecek. Aksine, ekonominin büyümesi, büyüme hızı ve borç en az aynı yada büyümeye uygun olacak. Bu borçlanma yapılmamıştır, çünkü yatırımlara verilmemiştir, örnek olarak elektrik enerjisi sistemi ele alınabilir…
On yıl kadar önce birkaç hidrosantral inşaatı için kami ihalesi ilanı verildi, bunlar büyük sistemlerdi ve 300-500 milyon avro arasında bir yatırım sözkonusuydu. İşte düşünün, şimdi bu sistemleri son beş yılda büyümüş olan borcun farkıyla inşa edebilecektik…
Irmaklardaki, derelerdeki, havuzlardaki suyun kalitesine ve yıllık 300 güneş gününe rağmen, Makedonya elektrik enerjisini ithal ediyor…
- Malesef biz elektrik enerjisini ithal ediyoruz ve ondan bağımlıyız. Makedonya 7 teravat (milyon megavat) harcıyor ve 4,8- 5 teravat (miilyon megavat) üretiyor. Bu da demek oluyor ki biz en az 30 % elektrik enerjisi ithal ediyoruz.
Sistemli bir şekilde ekonomik altyapıya yatırım yapılmazsa, büyüyebileceğini beklememelidirler. Birçok diğer alanda yatırım yapılmasını da anlıyorum, heykellerin inşaatı da dahil, binaların dış cephe süslemeleri, çünkü tüm bunlar turizmin gelişimini sağlıyor, fakat inşaat yapmak için en uygun zaman ekonomik altyapının yüksek kalitesi olduğu zaman olmalıdır. Bu kriz döneminde yapılamaz, ki biz de krizin en tepesindeyiz ve bu da bir maceradan başka bir şey değildir.
Üsküp’teki heykeller ‘’denizi’’ ve ‘’tarihi’’ yapıların maliyeti nekadardır?
- Resmi olarak 650 milyon avro, Kültür bakanı öyle söylüyor, ancak kanaatimce bu bir milyar avrodan çok daha fazladır.
Siz o paralarla birkaç hidrosantral yapılırdı diyorsunuz…
- En az dört. Sadece onlar değil, demiryolları, yollar, hastaneler, okullar… Durumun iyi olduğu zaman, hava şartlarının hiçbirzaman kötüye gideceğini düşünmezsin, bununla birlikte iktidar eliti de bütçe fazlalığı devraldı. 2006 yılında bütçede artı 150 milyon avromuz bulunuyordu. Onlar iktidara gelince ne yaptı? Dünya Bankasına karşı bulunan borçların hepsinin vadesinden önce ödediler, bu şekilde de Dünya Bankası tarafından yapılan kontol ve takibi bertaraf ettiler ve en sonunda lükse başvurdular. Enteresan bir düğer durum da borcumuzu kapatırken ve erken ödediğimiz için parasal cezaya tabi tutulduk, çünkü bu tarz düzenlemelerde kurallarla birlikte taksitleri zamanında ve uygun şekilde geri ödeneceğine dair koşullar bulunmaktadır. Ödemeyle geciksen de ceza ödenir zamanından önce ödersen de cezalı duruma düşersin.
Devam edecek…
